درامدی بر موسیقی درمانی
هرگاه که از کار و دغدغه های زندگی شهری خسته می شویم، به دامان طبیعت پناه برده و در آنجا آرامش و انرژی مجدد می یابیم. قسمتی از این آرامش را مدیون موسیقی طبیعی آبشار، امواج دریا، آواز پرندگان و … هستیم. صدای ضربان قلب مادر در دوره جنینی و شنیدن لالایی او در دوره نوزادی شاید زیباترین موسیقی زندگی مان باشد. موسیقی با وجود انسان خو گرفته است. بعضی از آهنگ ها میتوانند ما را به گریه اندازد در حالی که بعضی دیگر ما را به وجد می آورد، برخی ما را مضطرب و بعضی دیگر به ما اعتماد به نفس می دهد. موسیقی تاریخچه ای به قدمت خود انسان دارد. در آثار باستانی شهر بغداد پیکره هایی متعلق به چهار هزار سال پیش مربوط به نوازندگان آلات موسیقی و همراهان آن داشته اند.
ارایه درگاه پرداخت بانکی ePayBank.ir برای اساتید و هنرجویان موسیقی کل کشور
ویل دورانت در کتاب تاریخ تمدن می نویسد : افلاطون معتقد است که روان انسان از راه موسیقی تناسب و هماهنگی را می آموزد به طوری که میتواند عدالت را بپذیرد. وی معتقد است که نظم و هماهنگی موسیقی به راحتی به اعماق روح انسان راه پیدا می کند و در حرکت و جنبش خود لطافت و ظرافت را به همراه می آورد. افلاطون می گوید: موسیقی در اجتماع و سیاست نیز موثر است به گونه ای که اگر شکل و موضوع آن عوض شود، قوانین اساسی حکومت نیز با آن عوض خواهد شد. در تاریخ ادیان و زندگی نامه پیامبران نیز به ردپای موسیقی برمیخوریم، چنانچه در مورد حضرت داوود (ع) نقل می شود که بسیار خوش آواز بود و چنگ (نی ) را به زیبایی مینواخت و از این موهبت برای آرام کردن افراد آشفته حال استفاده می کرد. همچنین حضرت موسی به فرمان خداوند به عبریان اوازی را آموخت تا رویدادهای مهم را به خاطر بسپارند. حضرت محمد (ص) نیز باص دایی بسیار زیبا قرآن را تلاوت می فرمودند و همین امر باعث گرایش مردم به شنیدن سخنان سخنان ایشان می شد، چنان که مشرکان مکه به هر تازه وارد که قصد طواف داشت چیزی می دادند که در گوش خود گذارده و مانع از جلب آنها به حضرت و شنیدن سخن حق و گرویدن آنها به اسلام می شدند. در عرفان ایران نیز موسیقی در ایجاد رابطه صمیمی بین انسانها و جهان هستی و در نهایت خالق هستی سهم بزرگی دارد. در اشعار شاعران ایرانی از اسباب و آلات موسیقی و نقش آن در ایجاد شادی و خوشی و رسیدن به آرامش بسیار یاد شده است.
روانکاوی به نام رایک معتقد است که موسیقی تصاویر و عواطف ناخودآگاه را زنده می کند. همچنین کوهرت می گوید : موسیقی در سطح مطلوب انگیزه های تهاجمی و جنسی نهاد را ارضا کرده و اجازه می دهد این تمایلات بدون احساس گناه و در یک سطح قابل قبول اجتماعی تخلیه شود.
در روان شناسی، موسیقی درمانی به روشهایی اطلاق می شود که در آنها گوش دادن و توجه به موسیقی به عنوان یک درمان جانبی اغلب در کنار دیگر درمان ها ( اعم از دارویی و غیردارویی ) مورد استفاده قرار می گیرد. موسیقی درمانی میتواند هم برای آلام روحی مثل اضطراب و افسردگی و هم مشکلات جسمی مثل اختلال در غدد، دستگاه گوارش ، دستگاه گردش خون و قلب و عروق و … موثر باشد از طریق موسیقی، درمانگر با استفاده از مسویقی و فعالیت موسیقیایی برای رسیدن به اهداف درمانی ویژه جهت تشخیص، بازگرداندن، حفظ و نگهداری و بهبود جسم و روان از آن بهره می برد و با استفاده منظم از موسیقی به تغییر رفتار مراجعین خود اقدام کرده و به اهداف درمانی نایل می شود.
برای توجیه علمی موثر بودن موسیقی درمانی به پژوهش ها و یافته هایی که در مورد ساختار بدن انسان انجام شده، اشاره می کنیم. در مغز انسان غده تالاموس محرک های صوتی را دریافت کرده و در کنار حافظه و تخیل به آنها پاسخ می دهد. همچنین غده هیپوفیز که تحت فرمان غده تالاموس است به محرک های موزون پاسخ می دهد و سپس ماده آرام بخش به نام آندروفین ترشح می کند. مهم ترین اثر این ماده تسکین درد در انسان است. در زمان اضطراب، غدد فوق کلیوی ماده ای به نام کاتولومین ( آدرنالین و نورآدرنالین ) ترشح می کنند که باعث افزایش ضربان قلب، سرعت جریان گردش خون، تند شدن تنفس، انقباض عضلات بدن، لرزش در دست و پا و … می شود، حال آن که موسیقی جلوی تشرح آدرنالین و نورآدرنالین را می گیرد. در تحقیقی مشاهده شد که موسیقی سطح خونی اینترلوکین و میزان LYA در ترشحات بزاق را افزایش داده و میزان کورتیزول خون را کاهش می دهد و این مساله فعالیت سیستم اتونوم و ایمنی بدن را بالا می برد.
پژوهش های متعددی در داخل و خارج از کشور درباره تاثیرات گوناگون موسیقی درمانی انجام گرفته است. در تحقیقی با عنوان تاثیر موسیقی بر آرامش مادر و جنین در دوران بارداری مشخص شد که موسیقی تاثیر فوق العاده ای در زمان بارداری و زایمان بر کاهش اضطراب، درد و دلهره، مادر و تاثیر مستقیم بر جنین دارد.
تحقیق با عنوان تاثیر موسیقی بر هیجان ها بر روی دانشجویان دانشگاه آزاد واحد خوراسگان انجام شد و پژوهشگران به این نتیجه رسیدند که موسیقی باعث افزایش یا کاهش حالات هیجانات اصلی ( شادی، غم ، علاقه، نفرت، ترس، خشم، تعصب، انتظار) می شود. موسیقی درمانی همچنین باعث کاهش اضطراب و خصومت بین مجرمان و بزهکاران می شود. در تحقیقی که در بیمارستان بقیه الله اعظم تهران در بخش مراقبت های ویژه روی بیماران قلبی بستری صورت گرفت، محققان به این نتیجه رسیدند که موسیقی باعث کاهش اضطراب این بیماران شده است. تحقیقی دیگر نشان می دهد که موسیقی درمانی یکی از مناسبترین روش ها برای درمان اختلالات رفتاری و عاطفی کودکان و نوجوانان است چرا که فعالیت های مربوط به نواختن ساز، حرکت با موسیقی و ساختن آهنگ به آنها این امکان را می دهد که بتوانند احساسات خود را ابراز کرده و انگیزه های نامطلوب را به رفتارهای قابل قبول اجتماعی تبدیل سازند.
چگونه میتوان از موسیقی به عنوان درمان استفاده کرد؟
موسیقی درمانی، شامل جلساتی است که خود از مراحل متعددی تشکیل شده است و با رعایت این مراحل و نکات ویزه آن میتوان از خاصیت آن بهره جست. هر جلسه درمان 3 مرحله است: 1- آمادگی 2- شنیدن موسیقی 3- جمع و جذب انرژی
مرحله اول: آمادگی – در ابتدا باید محیطی آرام و به دور از مزاحمت های بیرونی فراهم نمود، نور اطاق باید کم باشد ( میتوان از شمع استفاده کرد) و فرد احساس راحتی کند. این راحتی میتواند در حالت نشسته یا درازکش فراهم شود، فرد باید تمرینات ریلکسیشن ( تن آرامی ) را انجام دهد طوری که در بدن خود احساس رها شدگی داشته باشد، نفس عمیق بکشد و این احساس راحتی را نیم ساعت قبل از شنیدن موسیقی ایجاد کند.
مرحله دوم: شنیدن موسیقی- در این مرحله پخش موسیقی آغاز می شود. صدای موسیقی باید در حدی باشد که فرد با ان راحت باشد. بهتر است صدای آن خیلی آرام باشد. سپس فرد باید با استفاده از قوه تخیل تمام وجودش را به موسیقی سپرده و خود را تسلیم آن کند و اجازه دهد این صدا در تمام وجودش به جریان درآید.
مرحله سوم، جمع و جذب انرژی – در این مرحله بعد از ان که موسیقی تمام شد، فرد باید چند دقیقه به همان حالت باقی بماند، اگر چشم ها بسته بود آنها را به ارامی باز نماید تا به تدریج به نور عادت کند. به اعضای اصلی بدن حالت کشش داده و برای بلند شدن عجله نکند. پس از 5 دقیقه بلند شود و خدا را به واسطه کسب آرامش شکر گوید.
اکثر روش های موسیقی درمانی نیاز به مقداری مشارکت فعال دارد نه آموزش رسمی، به گونه ای که هر چه فرد در این فرایند مشارکت فعال تری داشته باشد، بهره بیشتری خواهد برد. در مسویقی درمانی میتوان از سبک های موسیقی به عنوان ابزار استفاده کرد چراکه سبک ها و ریتم های مختلف موسیقی روی اندام ها و دستگاه های مختلف بدن اثرات مفید می گذارد. مثلا موسیقی کلاسیک میتواند ابزار عالی برای توازن باشد وو یا موسیقی آرام و بدون کلام برای رفع تنش های روانی مفید است.
ابزار دیگر، درمان از طریق تن صدا و آلات موسیقی است. این ابزار بر روی سیستم انرژی بدن اثر می گذارد. از موسیقی و صدا برای اثر گذاشتن بر روی سطح خاصی از ذهن ناخودآگاه میتوان استفاده کرد. برای مثال نی و سازهای بادی چوبی بر دستگاه گوارش اثر می کند، چنگ به دستگاه گوارش خون آرامش می دهد و ویلن روی دستگاه اثر کرده و حالت های عصبی را آرام می کند.
ابزار درمانی دیگرف استفاده از اصوات است که خود شامل زمزمه کردن، و گفتن کلمات و جملات نیروزاست. حروف صدادار را میتوان زمزمه کرد مثلا اگر روی قلب ( دستگاه گردش خون) کار می کنید . حرف آ را زمزمه کنید. این زمزمه کردن صداها را طوری آزاد می کند که انرژی صوتی را به سیستم مربوطه در بدن وارد می کند. استفاده از کلمات نیروزا در تمام فرهنگ ها وجود دارد و اغلب ریشه مذهبی دارند ( مثلا در فرهنگ اسلامی ما کلماتی مثل الله یا علی ، یا حق ، یاهو ) از جملات تاکیدی برای رهایی از مسایل روحی و عاطفی میتوان استفاده کرد. این جملات را میتوان به صورت عبارتهای مثبت آوازی به کاربرد. جملات تاکیدی وقتی بیشترین تاثیر را خواهند داشت که خودمان آنها را بسازیم. جملات را برای زمان حال بسازید . چون ما در حال زندگی می کنیم پس لازم است جملات را با کلماتی مانند ( من … هستم ) استفاده کنیم. مثلا من سرشار از انرژی هستم. انجام این تمرینات بهتر است با نفس عمیق همراه باشد به این ترتیب که با انجام دم حروف یا کلمات و جملات به خاطر آورده شود، در گام دوم نفس را مدت چند ثانیه نگه داشته و در گام سوم نفس را همراه با جملات بیرون دهید. در خاتمه به این نکته اشاره می شود که ابزارهای تکمیل کننده ای برای موسیقی درمانی وجود دارد که از آن جمله میتوان به استفاده از رنگ و بو اشاره کرد. مثلا موسیقی که با نی یا فلوت نواخته می شود در ترکیب با رنگ زرد و عطر نعناع برای سهولت هضم غذا موثر است.
ارایه درگاه پرداخت ePayBank.ir برای موسسات روان شناسی و روان پزشکی یا موسیقی درمانی