استانداردهای ISO برای آب آشامیدنی

مخاطبان جهانی استفاده از استانداردهای ISO

جهت کنترل  آب آشامیدنی ایمن

آب مایعـــی حیاتی برای بشـــر بوده و هـــر انســـان در شـــرایط عـــادی، روزانه حداقـــل به 2 الـــی 2/5 لیتر آب ایمـــن از نظر بهداشـــتی، برای آشـــامیدن نیاز دارد. در ســـالهای 1958 و 1978 بـــه ترتیب ســـازمان بهداشـــت جهانـــی WHO و ســـازمان ISO، اســـتانداردهایی را جهـــت کمک بـــه مراقبـــت و تهیه آب ایمـــن برای آشـــامیدن، منتشـــر کرده انـــد. در ســـالهای مذکـــور که بعنـــوان نقـــاط شـــروع فعالیت در زمینـــه تدویـــن اســـتانداردهایی از ایـــن نوع بـــوده اســـت، تمرکز روی کنتـــرل رادیونوکلیدهـــا در آب، و همـــکاری پیوســـته بیـــن ســـازمان ISO و WHO بوده، لیکن در حال حاضر ســـازمان ISO بسیار جدی تـــر در ایـــن زمینـــه فعالیت مینمایـــد .

تبلیغات خرید و فروش دستگاه تصفیه آب یا آب شیرین کن را میتوانید در MyCityAd.ir درج آگهی نمایید

ارایه درگاه پرداخت ePayBank.ir برای فروشگاهها یا وبلاگهای فروشنده دستگاه تصفیه آب

مقدمه

بنــا بــر بیانیــه ســازمان ملــل متحــد در سـال 2010 میـادی، تقریبـا 900 میلیون نفــر در سراســر چهــان از دسترســی بــه آب آشــامیدنی تمیــز، محرومبــوده و نیــز بنابــر اعــام ایــن ســازمان، در ســال 2010 میـادی، متاسـفانه سالانه حـدود 1/5 میلیـون کـودک )کمتر از 5 سـال(، در اثــر بیماریهــای مربــوط بــه مســایل بهداشــتی و آب، از بیــن میرونــد.

بعلاوه موضـوع دسترسـی بـه بهداشـت و آب تمیــز و ایمــن، بــه عنــوان اصــول بنیــادی و کامــا تایید شــده در ارتبــاط بــا درک کامــل حقــوق بشــر میباشــد. علاوه برایــن، تغییــرات آب و هوایــی مســئلهای اســت کــه باعــث تهدیــد منابــع آب قابــل شــرب میشــود، بطوریکــه بــر اســاس الگــوی کشــورها در زمینــه تغییــرات مذکــور، وســعت یخچالهــای دایمــی در اکثــر مناطــق کوهسـتانی کاهـش یافتـه و نیز ریسـک آســیب پذیــری منابــع آب آشــامیدنی، تحــت تاثیــر تبعــات خشکســالی افزایــش یافتهاســت، واینکــه بــا توجــه بــه رونــد افزایــش جمعیــت جهانــی در دهه هــای آینــده، چــه تعــدادی از جمعیــت جهــان در منابــع آب ســهیم خواهندبــود و بنابرایــن، جهــت محافظــت از منابع اســتراتژیک آب، نیــاز بــه فراینــد مدیریتــی بهتــر درایــن ارتبــاط در ســطح جهــان میباشــد.

کنترل کیفیت آب

بـه منظـور کنتـرل و اثبـات کیفیـت آب آشــامیدنی، نیازاســت کــه آب مــورد نظــر بطــور منظــم مــورد آزمونهــای شــیمیایی قــرار گیــرد، کهایــن موضــوع بــه منظــور بررســی اثــرات فعالیتهــای فرهنگــی، صنعتــی، گردشــگری و دیگــر فعالیتهــای معمــول در جوامــع و نیـز بررسـی و ارزیابـی نتایـج و اثرات انــواع آلودگیهــا، انجــام میشــود. در ســال 2011، ســازمان بهداشــت جهانــی WHO  چــاپ چهــارم مــدرک راهنمــای مرجــع بیــن المللــی در ارتبــاط بــا کیفیــت آب آشــامیدنی را منتشــر کــرد، الزم بــه ذکراســت، ایــن مــدرک بــا ســابقهای بالــغ بــر 50 ســال، توســط ســازمان مذکــور منتشر شــده کــه ســرآغاز آن، انتشــار اولین اســتانداردهای بیــن المللــی در زمینــه آب آشــامیدنی در ســال 1958میباشــد. پایــه و اســاس مــدارک راهنمــای مرجــع مــورد نظــر در ارتبــاط بــا ســازمان WHO برایــن اصل بــوده کــه موضــوع کنتــرل کیفــی محیــط زیســت و محافظــت از ســامتی انســان، موضوعاتــی غیــر قابــل جداشــدنبوده و برایــن اســاس چهــار چوبــی موثــق، بــه منظــور قراردادن اســتانداردهای ملــی مرتبــط بــا کیفیــت آب در کشــورهای مختلــف، و در جهــت حمایــت از ســامتی انســان، مشــتمل بــر حفاظــت در برابــر تشعشــعات یونیزه کننــده در نظــر گرفتــه میشــود، بطوریکــه اولیــن چــاپ از ایــن مــدرک توســط ســازمان WHO، به اســتانداردهای ISO بــا موضــوع کار بــر روی انــدازه گیــری رادیونوکلیدهــا در آب، اشــاره داشته اســت. البتــه در ارتبــاط بــا سیســتم محافظــت در برابــر اشــعه، همــراه بــا افزایــش کاربــرد انــرژی هســتهای، پیشــرفتهای قابــل توجهــی حاصل شده اســت و هــر گونــه در معــرض اشــعه بودن مشــتمل بــر ســطوحی از ریســک خطــر و درک اتصــال و ارتبــاط بیــن فعالیتهــای رادیواکتیــو محیــط و ســامتی انســان، بــه عنــوان مبنایــی پذیرفته شده اســت. لازم بــه ذکراســت، کــه در حــال حاضــر قبــل از تاییــد وجــود ســطح پایینــی از تشعشــع رادیواکتیــو بصــورت گاز یــا مایــع، حاصــل از یــک طــرح هســته ای، نوعــی توافــق در زمینــه ظرفیــت تاثیــر تشعشــع یونیزه کننــده حاصــل از رادیونوکلیدهــا وجــود دارد. الگوهــای تحــت تاثیــر اشــعه، بــه منظــور بررســی و در نظــر گرفتــن خصوصیــات مــورد نظــر در ارتبــاط بــا منبــع رادیواکتیــو مــورد انتظــار، استفاده شــده انــد؛ بطوریکهاســتفاده از منابــع طبیعــی مشــتمل بــر آب و دیگــر مــوارد متفــاوت بــا دارابــودن تضــادی محتمــل، ظرفیــت و میــزان در معـرض تشعشـع و متاثـر از آنبـودن در ارتبــاط بــا انســان را نشــان میدهــد.

متعاقبــا، بررســی نتایــج بدســت آمــده از نمونه هــای آزاد و نیــز محیــط زیسـت و مـواد غذایـی مشـتمل بـر آب آشــامیدنی، ارزیابــی و تخمیــن تاثیــرمرتبــط )بــر حســب میــزان در معــرض اشــعهبودن( و حــدود تشعشــع ساتع شــده را تاییــد میکنــد؛ بنابرایــن اعتبــار ارزیابــی در معــرض اشــعهبودن روی موضــوع اعتبــار نتایــج بررســی رادیونوکلیدهــا مبنــا میشــود. قوانیــن مصــوب کشــورها در ارتبــاط بــا جنبه هــای هســتهای )شــامل جنبههــای صنعتــی، پزشــکی، تحقیقــات و نظامــی( قواعــدی را بــرای کنتــرل پیوســته فعالیتهــای رادیواکتیــو در اتمســفر، آب و خــاک تعییــن مینمایــد. بطوریکــه قواعــد مذکــور بصورتــی مکمــل و همـراه بـا سیسـتم مربـوط بـه محافظـت از پرتونـگاری، توسـط مجمـع بیـن المللـی محافظــت در برابــر اشــعه –International Commission on Radiological(Protection (ICRP ، بــا جزئیــات توضیــح داده شده اســت. لازم بــه ذکراســت، سالانه در کشــورهای مختلــف تعــداد 100 مــورد از هــزار نمونــه مــورد بررســی در زمینــه فعالیــت رادیواکتیــو، مربــوط بــه نمونه هــای محیــط زیســت بوده کــه بــه منظــور تنظیــم اهــداف مــورد نظــر و اطلاعات رســمی، بــه مراجــع ملــی گــزارش میشــود و اکثــر مــوارد و نمونههــای مذکــور، مربــوط بــه کنتــرل آب آشــامیدنی نســبت بــه فعالیــت رادیواکتیــو میباشــد. انــواع جریانــات و ازجملــه بــاد باعــث پراکنده شــدن رادیونوکلیدهــا بصورتــی فــارغ از هــر مــرزی میشــود وایــن رویــداد غــم انگیزیاســت کــه در حادثــه چرنوبیــل و فوکوشــیما بــه وقــوع پیوستهاســت.

سـرمایه گـذاران کشـورها در ارتبـاط بـا مباحـث هسـتهای، نظیـر صنعـت، مراجـع کنترلــی، همکاریهــای محلــی و نیــز کمیتــه اطلاعات عمومــی، از طریــق ســرمایه گــذاران بیــن المللــی بــه یکدیگــر مرتبط شــده و البتــه ابزارهــای قانونــی بــرای ســرمایه گــذاران، جهــت اطــاع از ســطح انتشــار فعالیــت رادیواکتیــو در مــواد غذایــی تجــاری بیــن المللــی، الزم میباشــد؛ ضمنــا، کشــورها بــه دلیــل درک متقابــل خدمــات انجام شــده بواسطهاســتانداردهای مورداســتفاده توســط آزمایشــگاههای تایید شــده، اساســا بــه کیفیــت تبــادل اطلاعات در زمینــه رادیواکتیــو اطمینــان مینماینــد.

آزمون و صحت

اســتانداردهای مرتبــط بــا روشهــای آزمــون رادیونوکلیدهــا، بــه عنــوان مــدارک مرجعــی هســتند کــه بطــور پیوســته نقــش ارتقــا دهنــده در ســطح ارتباطــی بیــن ســرمایه گــذاران و مجامــع داخلــی و بیــن المللــی در زمینه هــای اقتصــادی، علمــی، فنــی و اجتماعــی را دارا میباشــند. تحــت شــرایط بحــث برانگیــز، ســرمایه گــذاران احتمــاال روی انــدازه گیــری و بررســی نمونــه هایــی از مناطــق و موقعیتهــای یکســان و مشــابه تمرکــز کــرده، کــه البته ایــن موضــوع برای اســتفاده نمــودن از روشهــای صحیــح و مــورد توافــق در زمینــه عملیــات نمونــه بــرداری، نگهــداری و انتقــال نمونه هــا و تهیــه نمونــه آزمایشــگاهی، روش آزمــون و نیــز محاســبه عــدم قطعیــت انــدازه گیــری، ضروری بــوده، وایــن مــوارد در مدرک اســتاندارد“ 17025:2005 ISO/IEC“ بــا عنــوان “الزامــات عمومــی بــرای احــراز صالحیــت آزمایشــگاههای آزمــون و کالیبراســیون” توضیــح و پوشــش داده میشــود. درایــن چارچــوب، هــدف اصلــی مراقبت کــردن از صحــت و اعتبــار نتایــج آزمــون از طریــق کالیبراســیون و نیــز قابــل ردیابی بــودن انــدازه گیریهــا نســبت بــه سیســتم اوزان و مقیــاس بیــن المللــی میباشــد؛ بطوریکــه تحتایــن شــرایط، قابــل مقایســهبودن نتایــج آزمــون رادیواکتیــو روی انــواع نمونه هــای یکســان یــا مشــابه حاصــل از آزمایشــگاههای آزمــون متفــاوت و در هــر زمــان تضمیــن میشــود. اســتفاده از اکثراســتانداردهای بیــن المللــی بوســیله آزمایشــگاههای بــا دامنــه شــمول انــدازه گیــری فعالیــت رادیونوکلیدهــا، توســط مراجــع ذیصــاح کشــورها الزام شدهاســت؛ بطوریکــه آزمایشــگاههای مذکــور در ارتبــاط بــا انــدازه گیــری فعالیــت رادیواکتیــو روی نمونههــای مــواد غذایــی و آب آشــامیدنی، تاییدیــه خاصــی دریافــت میکننــد. لازم بــه ذکراســت کــه از ســال 1978، کمیتــه فنــی ISO/TC 147 در ارتبــاط بــا کیفیــت آب اســتانداردهای مرتبــط را در زمینــه موضــوع الزامــات مقیاســی بــرای کنتــرل فعالیــت رادیواکتیــو آب آشــامیدنی توســعه داده و از ســال 1999، کمیتــه فنــی ISO/TC 85 در ارتبـاط بـا انـرژی هسـتهای، فنـون هسـتهای و محافظـت در برابـر اشــعه، اســتانداردهای مرتبــط را روی موضــوع انــدازه گیــری رادیونوکلیدهــا در اجــزا و انــواع نمونههــای محیــط زیســتی توســعه دادهاســت. کمیتــه فنــی /ISO TC 85 در زمینــه هدایت اســتانداردهای مرتبــط، روی توصیــف رادیولوژیکــی تمــام محلهــا و کنتــرل رادیولوژیکــی پیوســته مکانهــای دارای ظرفیــت تاثیــر و بوســیله تخلیــه فعالیــت رادیواکتیــو مربــوط تمرکــز دارد. در اکثــر آبهــای آشــامیدنی، بــا توجــه بهاینکــه فعالیــت و غلظــت رادیونوکلیدهــا بــه تفکیــکبــه میــزان پایینیبــوده و انــدازه گیــری آنهــا نیــز زمانبــر میباشــد، بررســیهای تفصیلــی عــادی، جهــت کنتــرل منظــم درایــن زمینــه تاییــد نمیشــود. برایــن اســاس، ســازمان بهداشــت جهانــی )WHO (اســتفاده از روشهــای انــدازه گیــری کل تابــش اشــعه آلفــا و بتــا، حاصــل از تمــام رادیونوکلیدهــا در آب و البتــه قبــل از تعییــن هــر یــک از رادیونوکلیدهــای خــاص، را پیشــنهاد دادهاســت. زمانیکــه نتایـج آزمـون، نشـان دهنـده مقادیـر پایینـی بـا سـطوح پوششـی 0/5 بکـرل بـر لیتر بــرای کل فعالیــت تابــش آلفــا و یــک بکــرل بــر لیتــر بــرای کل فعالیــت تابــش بتاباشــد، دیگــر نیــازی بــه انــدازه گیــری رادیونوکلیدهــا بطــور خــاص نبــوده و تحت ایــن شــرایط، میــزان دریافــت اشــعه بــه ازای هــر شــخص، مقادیــر کمتــر از 0/1 میلــی ســیورت در ســال درایــن ارتبــاط خــاص خواهدبــود و البته ایــن مقــدار دریافــت اشــعه، ســامت انســان را تحــت تاثیــر قــرار نمیدهــد و اگــر هــر یـک از سـطوح پوششـی مذکـور افزایـش یابنـد، رادیونوکلیدهـای خـاص مـورد نظـر بایـد انـدازه گیری شـده و نتایـج حاصـل بـا سـطوح راهنمـای مرجـع مرتبـط آنهــا بایــد مقایســه شــود.

اولیـن نسـخه مـدرک راهنمـای سـازمان بهداشـت جهانـی در زمینـه کیفیـت آب آشــامیدنی، در ســال 1984 منتشــر و زیــر کمیتــه شــماره 3 مربــوط بــه کمیتــه فنــی ”ISO/TC 147“ در ارتبــاط بــا موضــوع روشهــای رادیولوژیکــی، در ســال 1978 شــروع بــه فعالیــت نمــوده و اولین اســتانداردها در زمینــه انــدازه گیــری غلظــت فعالیــت تریتیــوم، بااســتفاده از روش محاســبه جرقــه زنــی مایــع، در ســال 1989 منتشر شدهاســت. سه اســتاندارد دیگــر درایــن ارتبـاط خـاص منتشر شـده انـد کـه بـه شـرح زیـر میباشـند:

1 – مدرکاســتاندارد مرتبــط بــا انــدازه گیــری کل فعالیــت در زمینــه تابــش آلفــا و نیــز کل فعالیــت در زمینــه تابــش بتــا در ســال 1992.

2 – مدرکاســتاندارد مرتبــط بــا روش طیــف ســنجی گامــا در ســال 1997.

بطوریکـه در مـدارک راهنمـای مربـوط به سـازمان بهداشـت جهانــی )WHO (، روشهــای آزموناســتاندارد مزبــور، بــه عنــوان روشهــای مبنــا بــرای کنتــرل آب آشــامیدنی معرفــی میشــوند. البتــه متعاقــب چــاپ چهــارم ایناســتاندارد، کمیتــه فنــی فرعــی شــماره 3 منحل شــد و بــا توجــه بــه وجــود تجهیــزات و روشهــای جدیــد مورداســتفاده بــرای انــدازه گیــری فعالیــت رادیواکتیــو کــه در اکثــر آزمایشــگاه هایــی کــه مســئولیت کنتــرل کیفیــت آب آشــامیدنی را عهــده دار هســتند موجــود و معمول بوده اســت. لــذا تجدیــد نظــر مدارکاســتاندارد فــوق الذکــر نیــز ضــروری میباشــد. لازم بــه ذکراســت، در ســال 2002، تصمیــم بــه ادامــه فعالیــت روی روشهــای رادیولوژیکــی و البتــه در ســطح گــروه کاری مرتبــط اتخاذ شــد و بــه عنــوان دســتور اولیــه، فعالیــت روی تجدیــد نظــر چهاراســتاندارد مذکــور کــه بعدهــا منتشر شدهاســت، محدود شــد.

سری جدیداستانداردها

در ســال 2007 میــادی، نیــاز به اســتانداردهای جدیــد و پیشــنهادات ســازمان بهداشــت جهانــی )WHO ( ســبب اتخــاذ و تصویــب اولیــن ســری از پیشــنهادات کاری جدیــد )NWIP ( روی روشهــای آزمــون جدیــد بــرای کل فعالیتهــا در زمینــه تابــش آلفــا و بتــا و بــا اســتفاده از امکانــات آزمایشــگاههای آزمــون مرتبــط شــد و یــک ســال بعــد، دومیــن ســری از پیشــنهادات کاری جدیــد در زمینــه روشهــای اندازهگیــری استرنســیوم-90، پولونیــوم-210و کربــن-14 تصویب شــد. بــا توجــه بهاینکــه درصــد تابــش حاصــل از رادیونوکلیدهــای طبیعــی موجــود در آب آشــامیدنی، معمــوال بیــش از مقــدار مذکــور حاصــل از رادیونوکلیدهــای تحــت شــرایط مصنوعیاســت، برایــن اســاس در ســال 2009، ســومین ســری از پیشــنهادات کاری جدیــد روی روشهــای انــدازه گیــری رادیوایزوتوپهــای رادیــوم-236، رادون-222، ســرب-210 و اورانیــوم پیشنهاد شـد و بـه عنـوان مـدارک مصـوب جـاری میباشـند. دسـتور اولیـه گـروه کاری مـورد نظـر در زمینـه 15اسـتاندارد مشــتمل بــر 20 مــدرک، توســعه داده شــد و در ســال 2010، منجـر بـه پیشـنهاد فعالیـت مجـدد کمیتـه فنـی فرعـی شـماره 3 شـد، بطوریکـه در سـال 2011، کمیتـه فنـی فرعـی شـماره 3 بــا عنــوان جدیــد “انــدازه گیــری فعالیــت رادیواکتیــو”مــورد پذیــرش قــرار گرفــت. کمیتــه فنــی فرعــی مذکــور بــا هــدف تمرکــز بــر حــق تقــدم نتایــج حاصــل از آخریــن پیشــنهادات ســازمان WHO، نتایــج فنــی تغییــرات منظــم در زمینــه کنتــرل کیفیــت آب آشــامیدنی را در نظــر میگیــرد. شــش گــروه کاری در زمینــه تهیــه پیــش نویــس روشهــای آزمـون در ارتبـاط بـا رادیونوکلیدهـای طبیعـی سـرب-210، رادون-222، رادیــوم-226، اورانیــوم، تریتیــوم و کربــن-14در حــد مقیــاس پلوتونیــوم و آمریســیوم مصنوعــی، دارای فعالیــت میباشــند. انتشــار سریاســتانداردهای ISO مذکــور در زمینــه روشهــای انــدازه گیــری فعالیــت رادیواکتیــو، پاســخگوی نیــاز آزمایشــگاههای آزمــون مرتبطبــوده، بطوریکــه آنهــا قابلیــت اتصــال بــه پیشــنهادات ســازمان بهداشـت جهانـی )WHO ( و مجمـع بین المللـی محافظت در برابـر اشـعه )ICRP ( در زمینـه ارزیابی ایمنـی آب آشـامیدنی بــا توجــه بــه وجــود طبیعــی و مصنوعــی رادیونوکلیدهــا را نیــز بدســت آورده انــد؛ بعــاوه آزمایشــگاههای مذکــور جهــت تعییــن روندهــای فضایــی و نیــز موقتــی در زمینــه خصوصیــات رادیولوژیکــی منابــع آب، مورداســتفاده قــرار گرفتــه و نیــز در ارتبــاط بــا مراقبــت مناســب از مدیریــت آب مربــوط بــه کیفیــت آب، بــه منظــور دیگــر کاربردهــا نظیــر آبیــاری محصــول و آب تــازه بــرای پــرورش ماهــی لازم شــده انــد.

 پیشـنهادات جدیـد کاری )NWIP ( واسـتانداردهای مربوطـه ISO، بــه ســاختاری مطمئــن و مرتبــط بیــن دو ســازمان بیــن المللــی مــورد نظــر و نیــز کارشناســان آزمایشــگاههای کنترلــی معرفی شــده در 23 کشــور، وابســته بوده و در آخریـن چـاپ مـدارک راهنمـای سـازمان بهداشـت جهانـی )WHO (، بصــورت فهرســتی مجــزا، بعنــوان مرجعــی بــرای انـدازه گیـری رادیونوکلیدهـا در آب، در فصـل 9 در مدرک مرجــع مذکــور و در مبحــث جنبههــای رادیولوژیکــی، ذکر شدهاســت.

منبع :

ISO Focus – March 2012