مدیـریت بانکـداری اختصـاصی صنـدوق های سرمـایه گذاری مشتـرک (Mutual Funds)
صندوق های سرمایه گذاری مشترک از محبوبیت زیادی در بین سرمایه گذاران برخوردار است. درگاه پرداخت اختصاصی ePayBank.ir قصد دارد خوانندگان گرامی را با برخی ویژگیها، مزایا و نحوه عملکرد صندوق های مذکور آشنا سازد.
درج تبلیغات ، نیازمندی ، استخدامی ، آگهی در MyCityAd.ir باعث افزایش فروش شما می شود.
در سراسر جهان صندوق های سرمایه گذاری به شکلها و روش های مختلف و به عنوان ابزار مفید و کارآمدی برای سرمایه گذاری در اوراق بهادار شکل گرفته اند. اگرچه تاریخ تشکیل صندوق سرمایه گذاری به اوایل قرن هجدهم میالدی )یعنی هنگامی که ویلیام اول دستور تأسیس »شرکت سهامی عام کشورهای اسکاندیناوی برای تسهیل در صنعت ملی« را داد( برمی گردد پس از جنگ جهانــی اول، ولی ، رونق اقتصادی امریکا موجب تشــکیل ســرمایه های کوچک و بزرگ نزد خانوارهای امریکایی گردید و تمایل آن ها به سرمایه گذاری مستقیم یا غیرمستقیم بر سهام شــرکتها افزایش یافت؛ از این رو، نخستین صندوق مشترک ســرمایه گذاری به شکل امروزی به نام تراست سرمایه گذاران ماساچوست، در سال 1924 در شهر بوستون امریکا تشکیل گردید.از آن سال تاکنون، صندوق های ســرمایه گذاری در جهان بهویژه در امریکا به صورت ت خود را ادامه داده اند. بهمرور، دیگران نیز در سطح جهان با توجه موفقیت ّ آمیزی فعالی به مازاد ســرمایه و بازده مناســب این قبیل صندوق ها به سرمایه گذاری در صندوق ها علاقه مند شدند. در ایران صندوقهای سرمایه گذاری از سال 1387 تاسیس شده اند و در حال حاضر صندوق های متعددی (بالغ بر 120 صندوق) در بازار سرمایه ی ایران در حال فعالیت هستند.
صندوق سرمایه گذاری مشترک چیست؟
صندوق های مشترک ســرمایه گذاری، از نهادهای بسیار مهم بازارهای مالی دنیا هستند. صندوق ســرمایه گذاری مجموعه ای از سهام، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار می باشد. در واقع می توان آن را به صورت شــرکتی در نظر گرفت که در آن افراد مختلف پول های خود را روی هم میگذارند و در ســبدی از اوراق بهادار سرمایه گذاری میکنند. درنتیجه، شما به جای سرمایه گذاری در یک سهم یا اوراق مشارکت خاص در یک صندوق سرمایه گذاری مشترک سرمایه گذاری میکنید. شما براساس قوانین و مقررات مرتبط با پرداخت مبلغی در مجموعه ســبد ســرمایه گذاری می کنید. همین تنوع در سرمایه گذاری سبب کاهش خطر و افزایش جذابیت صندوق سرمایه گذاری میشود. صندوق سرمایه گذاری به سه روش به سرمایه گذاران خود سود میدهد:
1- سود ناشی از معاملات سهام یا اوراق مشارکت موجود در سبد سرمایه گذاری
2- سود نقدی سهام و یا بهره پرداخت شده به اوراق مشارکت موجود در سبد سرمایه گذاری
3- افزایش ارزش ســهم سرمایه گذار در صندوق که ســرمایه گذار میتواند با فروش سهم صندوقها خود در صندوق سود کســب کند. معمولا این امکان را به شما می دهند که به جای دریافت سود نقدی، آن را دوباره در خود صندوق، ســرمایه گذاری کنید و بدین ترتیب مالک تعداد بیشتری از واحدهای صندوق شوید.
ویژگیهــای اصلــی صندوق های مشــترک سرمایه گذاری منحصر به فــردی که این ویژگی هــای بــارز و بعضا صندوقها دارند، انعطاف پذیــری و پویایی بالایی به آن ها می بخشد. اهم این ویژگی ها به شرح زیر است:
1.مدیریت حرفه ای: این صندوقهــا برای وظایف تخصصی نظیر مدیریت ســبد داراییهــا، بازاریابی وتوزیع واحدهای سرمایهگذاری از نیروهای متخصص بهره میبرند. اعمال مدیریت حرفه ای و ایجاد تنوع در ســبد سرمایهگذاری، ریسک ســرمایه گذاری در صندوق را در حد قابل قبولی کاهش می دهد.
2. ســادگی: یکی از خصوصیات صندوقهای ســرمایهگذاری مشــترک، ســادگی در ســرمایه گذاری برای سرمایه گذاران جزء است. با توجه به امکان و اجبار بازخریدها توسط صندوق، ســهامداران قادرند در هر لحظه پس از پایان ســاعات کاری روزانه، سهام خود را به فروش برســانند. همچنین ســرمایهگذاران در هر روز میتوانند از قیمت واقعی سهم صندوق که براساس ارزش خالص دارایی صندوق تعیین میشود ( جمع ارزش بازاری سبد دارایی ها و اوراق بهادار، منهای بدهیهای صندوق، تقســیم بر تعداد واحدهای در دســت مردم) مطلع شوند.
3. متغیر بودن سرمایه و نقدشوندگی بالا: شرایط رکودی و مشکلات بازار تأثیر چندانی در نقدشوندگی آن ها ندارد.
4. عدم تأثیر عرضه و تقاضای واحد ســرمایه گذاری بر قیمت: واحدهای سرمایه گذاری، به طور پیوســته خود را برمبنای خالــص ارزش دارایی ها و اوراق بهادار صندوق، به فروش رســانده و باز خرید میکنند. بنابراین میزان عرضه و تقاضای واحد سرمایه گذاری، تأثیری بر قیمت آن نخواهد داشت.
5. دارای ســود و زیان: صندوق ها، همچون سایر شــرکتها می تواند سود یا زیان داشته باشند؛ زیرا ارزش اوراق بهادار موجود در سبد، افزایش یا کاهش می یابد و نهاد خاصی در مقابل این ریسک، سرمایه گذاران را مصون نمیدارد. ( مگر صندوق های با تضمین سود)
ارکان صندوقها
برای تشــکیل و اداره یک صندوق ســرمای هگذاری مشــترک در ســهام چندین رکن در اساســنامه پیش بینی گردیده اســت تــا این ارکان شرایط اجرایی و نظارتی الزم جهت عملکرد مناسب صندوقهای ســرمای هگذاری را فراهم نمایند. ارکان مذکور به شرح ذیل می باشند:
الف- مجمع صندوق
مجمع صندوق با حضور دارنــدگان حداقل نصف به علاوه یک واحد سرمایه گذاری ممتاز دارای حق رأی صندوق رســمیت می یابد. واحدهای سرمایه گذاری ممتاز آن بخش از ســرمایه اولیه اســت که توســط مؤسسین تأمین میگردد و پس از پرداخت این مبلغ، مجوز عرضه عمومی برای تأمین باقی مانده ســرمایه اولیه(به عنوان واحدهای سرمایه گذاری عادی) صادر خواهد شــد. مجمع صنــدوق بالاترین رکن صندوق قلمداد می شود و مهم ترین وظیفه آن انتخاب مدیر، متولی، ضامن و حسابرس و معرفی به سازمان بورس و اوراق بهادار جهت تأیید است.
ب- مدیر صندوق
رکن اجرایی صندوق و متخصص در بازار سرمایه است که الزم اســت مطابق اساسنامه گزارشات پیشبینی شــده و اطلاعات قابل ارائــه را تهیــه و در اختیار متولّی، حســابرس و ســازمان قرار دهد. همچنین با استفاده از تارنمای مربوط به صندوق سرمایه گذاری، اطلاعات ذکر شــده در بخش اطلاع رسانی اساسنامه را جهت آگاهی عموم افشــاء می نماید. مدیر صندوق یک یا چند نفر شــخص حقیقی را بــه عنوان مدیر/ گروه مدیران ســرمایه گذاری انتخاب می نماید که به نمایندگی مدیر تصمیمات مربوط به ســرمای هگذاری و خرید و فروش ســهام و اوراق بهادار را در چارچوب مقررات اعمال مینمایند.
ج- متولی صندوق
رکــن نظارتی صندوق محســوب گردیده و توســط مجمع صندوق انتخاب خواهد شد. )یادآوری: هویت متولی و ســایر ارکان صندوق در امیدنامه مربوطه و در تارنمــای هر صندوق افشــاء می گردد(. از وظایف مهم متولی پیشــنهاد حســابرس به مجمع صندوق، تأیید حســاب های بانکی افتتاح شــده توسط مدیر برای صندوق و نظارت مســتمر بــر عملکرد مدیر و ضامن است. در واقع متولی به عنوان نماینده و وکیل سرمای هگذاران برای اقامه هرگونه دعوای کیفری علیه صندوق تعیین گردیده است.
د- ضامن
ضامن نیز توســط مجمع انتخاب شده، پس از تأیید ســازمان در امیدنامــه صندوق برای عمــوم معرفی خواهد شد. منظور از ضمانت در ساختار صندوق های
ســرمایه گذاری مشــترک در ســهام )در اندازه کوچک( فراهم نمودن نقدینگی کافی در شــرایطی اســت که صندوق برای انجام پرداختها طبق اساســنامه و یا ابطال واحدهای ســرمایه گذاری متقاضیان به قیمت ابطال محاســبه شــده وجه نقد کافی نداشته باشد. بنابراین وجود ضامن منجر به فراهم نمودن یکی از امتیازات ســرمایه گذاری در اینگونه صندوقها در مقایســه با سرمایه گذاری مستقیم در سهام شــرکت ها خواهد شد چرا که با وجود ضامن نقدشــوندگی دارندگان واحدهای ســرمایه گذاری این اطمینان را خواهند
داشــت که هر زمان تصمیم به ابطال(فروش) واحد سرمایه گذاری خود بگیرند تقاضا برای آن طبق ضوابط و مقررات مربوطه وجود دارد.
هـ- حسابرس
رکن دیگر نظارتی اســت که از بین مؤسسات حسابرسی معتمد سازمان و توسط متولّی، جهت تأیید به مجمع صندوق معرفی می شــود. مدت مأموریت حســابرس توسط مجمع تعیین میگردد و حسابرس با قبولی سمت ارائه شد وظایف و مسئولیت ّ های محوله طبق اساسنامه را به عهده خواهد گرفت.
و- کارگزاران صندوق
مدیــر صندوق برای انجام امور مربوط به معامالت ســهام پذیرفته شــده در بورس اوراق بهادار از خدمات کارگزارانی که قبلا قبولی ســمت دریافت شــده از آن ها را برای سازمان ارســال نموده اســت، اســتفاده خواهد کرد. کارگزاران مذکور که دارای مجوز فعالیت از ســازمان هســتند عالوه بر وظایف معمول، موظف به انجام وظایف محوله طبق اساسنامه نیز خواهند بود.
مقایسه عملکرد صندوقها
مشــخصات و عملکرد صندوق ها در ســایت www.fipiran.com (مرکز پردازش اطلاعات مالی ایران) قابل مشــاهده است. بازدهی صندوق ها در باز های یک ماه، سه ماه، شش ماه و یک ســال اخیر و از ابتدای فعالیت هریک از صندوق ها در ســایت مذکور به روزرسانی میگردد. همچنین هر صندوق ســرمایه گذاری دارای ســایت اینترنتی مجزا می باشد. در سایت هر یک از صندوق های سرمایه ّ گذاری اطالعات زیادی در مورد نحوه سرمایه گذاری، ابطال آن و سایر موارد و مسایل قانونی وجود دارد.
ارزش خالص دارایی ها یا Net Asset Value) NAV)
همانطور که گفته شــد شــما با پرداخت مبلغی مالک بخشــی از صندوق سرمایه گذاری می شوید. ارزش خالص دارایی ها در واقع ارزش مجموعه سرمایه گذاری صندوق تقسیم بر تعداد سهام آن است که در پایان هر روز معاملاتی با توجه به تغییرات قیمت سهام، اوراق بهادار و سود های نقدی تعلق گرفته به آن محاسبه می شود.
انواع صندوقهای سرمایه گذاری
• طبقه بندی کلی صندوق های ســرمایه گذاری در درجه اول بر حسب ساختار سرمایه به این صورت است که به دو دسته کلی تقسیم می شوند:
1- صندوق با ســرمایه ثابت یا سرمایه بســته )Close-End Funds(: این صندوق ها دقیقا مشــابه شــرکت های معمولی تعداد معینی سهم را در بدو امر عرضه میکنند و به صورت ادواری ممکن اســت آن را افزایش دهند. ســهام آنها توســط صنــدوق، فقط به هنگام عرضه اولیه به فروش می رســد و معامالت بعدی سهام در بازار ثانویه بین سرمایه گذاران انجام می شود و سهام این گونه صندوقها قابل بازخرید توسط صندوق نمی باشد. عمر این صندوقها نامحدود بوده و مدیر ســرمایه گذاری به هیچ وجه نگران جریان ورود و خروج منابع نقدی نیست. زیرا به جز انتشار سهام به منظور افزایش سرمایه، سایر معاملات بین سرمایه گذاران، تاثیری بر جریان های نقدی صندوق ندارد.
2- صندوق با ســرمایه متغیر یا سرمایه باز Open End Funds: ایــن نوع صندوق ها همان صندوق های ســرمایه گذاری مشــترک هســتند کــه واحدهای ســرمایه گذاری آن هــا قابل بازخرید اســت و عرضه عمومی پیوسته واحد سرمایه گذاری دارند.
• صندوقها بر مبنای دریافت یا عدم دریافت کارمزد بابــت صدور یا ابطــال واحدهای ســرم ایهگذاری به دوگروه تقسیم می شوند:
1- صندوق هــای بــا کارمــزد (Load Funds): صندوق های ســنتی که برای پرداخت به کارگزاران، مشــاوران مالی و تأمین ســایر هزینه هــای مربوط، در ازای عرضه واحدها از مشــتریان کارمزد دریافت میکنند.
2- صندوق هــای بدون کارمــزد(No-load Funds): صندوق هایی کــه هنگام فروش کارمــزدی دریافت نمیکنند و واحدهای سرمایه گذاری خود را از طریق توزی کنندگان به سرمایه گذاران می فروشند.
• صندوق های مشــترک بر حسب نوع اوراق بهاداری که در چارچوب اهداف و افق زمانی خود در آن سرمایه گذاری میکنند به انواع مختلفی تقسیم بندی میشوند:
1- صندوق های کوتاه مدت (Short Term Funds): این صندوقها با سررسید کمتر از یک ســال فعالیت میکنند. رایج ترین صندوق ها از این گروه، صندوق های بازار پول (Money Market Funds) هستند.
2- صندوق های بلندمدت (Long Term Funds): صندوقهایی هســتند که بر روی اوراق بهادار بلندمدت، شامل سهام و اوراق قرضه با سررسیدهای بیش از یک سال سرمایه گذاری می کنند و خود شامل سه دسته بندی به شرح زیر میباشند:
1-2. صندوق های با درآمد ثابــت (Fixed Income Funds): این صندوق ها در وهله اولروی قرضه های دولتی یا شرکتی سرمایه گذاری میکنند و هدف اصلی آن ها ایجاد درآمد اســت. سرمایه گذاری در این صندوق ها بر خالف ســرمایه گذاری مستقیم در اوراق قرضه دارای سررسید یا ضمانت بازپرداخت سرمایه نیست.(مگر صندوق های با تضمین)
2-2. صندوق های ســهام (Equity Funds): این صندوقها در درجه اول بر روی ســهام سرمایه گذاری میکنند.
3-2. صندوق هــای ترکیبی یا مختلط(Mixed Funds): این گروه از صندوق ها بر روی مجموعه ای از سهام، اوراق قرضه و اوراق بازار پول سرمایه گذاری میکنند.
• صندوق ها همچنین بر مبنای اندازه به دو دسته تقسیم شوند :
1- کوچک (حداکثر تا 50 هزار واحد)، 2- بزرگ (بیش از 50 هزار واحد)
• صندوق های ســرمایه گذاری بر اساس تقسیم سود نیز شامل دو دسته با تقسیم سود و بدون تقسیم سود هستند.
صندوق های بورسی (Exchange Traded Fund)
یکی از انواع صندوق های ســرمایه گذاری، صندوق ســرمایه گذاری قابل معامله در بورس یا ETF نام دارد که گرچه مانند صندوق های ســرمایه گذاری معمولی اســت ولی مانند یک سهم در بازار ســرمایه معامله و قیمت آن در نتیجه عرضه و تقاضا مشخص می شود. نمادهای اطلس، آســاس، کاریس، صنوین و آســام تحت این عنــوان درحال حاضر قابل معامله می باشند.
مقایسه صندوق های بورسی و صندوقهای مشترک
با وجود این که صندوق های بورسی در چارچوب شرکت های سرمایه گذاری نزد مقام ناظر ثبت میشــوند در برخی موارد با صندوق های سرمایه گذاری مشترک متداول تفاوتهایی
دارند که می توان آنها را به شرح زیرعنوان کرد:
– سهم الشراکه صندوق های سرمایه گذاری مشترک بر حسب نوع ساختار حقوقی می تواند به صورت سهام یا واحد سرمایه گذاری منتشر و در اختیار سرمایه گذاران گذاشته شود اما سهم الشرکه صندوق های بورسی عموما در قالب سهام است .
– برخلاف صندوق های مشترک، سرمایه گذاری نهادی سهام صندوق های بورسی را ایجاد میکند که بلوک مشخصی از اوراق بهادار را نزد صندوق بورسی سپرده گذاری کرده و در قبال آن، تعداد ثابت و معینی از ســهام صنــدوق را دریافت می کند. در مرحله بعد، تمام این ســهام یا مقداری از آن را در بورس به فروش می رســاند. سرمایه گذار نهادی می تواند اوراق بهادار سپرده گذاری شده را از طریق بازخرید/ ابطال همان تعداد سهام صندوق، از صندوق بورســی دریافت کند که بدین ترتیب، یک معامله غیر نقدی صورت میگیرد. در صندوق های سرمایه گذاری مشترک رویه متفاوتی وجود دارد .
– ســرمایه گذاران خرد، سهام صندوقهای بورسی را تنها پس از پذیرش در بورس و بعد از اینکه ســرمایه گذاری نهادی آنها را عرضه کرد، می توانند به قیمت بازار خرید و فروش مشابه خرید و فروش سهام سایر کنند این رویه دقیقاشــرکت های پذیرفته شده در بورس است. بر خلاف ســرمایه گذار نهادی، یک سرمایه گذار جزء نمی تواند ســهام صندوق خریداری یا ابطال کند، در حالی که سرمایه گذاری صندوق های سرمایه گذاری مشترک را از طریق کانال های مختلف توزیع خریداری کنند که از جمله آن ها می توان به مراجعه مستقیم به صندوق یا از طریق کارگزار مربوط اشــاره کرد، در صورتی که در مورد صندوق های بورســی، سرمایه گذاران تنها از طریــق بازار و با مراجعه به کارگزاران می توانند اقدام به سرمایه گذاری کنند. البته دادوستدهای مربوط به بازار اولیه ســهام صندوق بورسی، که صندوق طرف خرید یا باز خرید ســهام است، در قالب فروش یا باز خرید واحد های ایجاد و انتشار صورت میگیرد.
– صندوق های ســرمایه گذاری مشــترک، در بورس پذیرفته نمی شــوند و واحد های سرمایه گذاری آن ها در فهرســت سهام بورس درج نمی گردد؛ در حالیکه سهام صندوق های بورسی در بورس پذیرفته می شود و مورد معامله قرار میگیرد.
– واحدهای سرمایه گذاری صندوقهای سرمایه گذاری مشــترک تنها در پایان ســاعات معاملاتی و پس از تعطیلی بــازار قابل خریدند اما ســهام صندوق های بورسی در طول ساعات کاری بازار قابل معامله اند.
– در قیمت گذاری سهام دو نوع صندوق، تفاوت وجود دارد. قیمت سهام واحد های سرمایه گذاری مشترک بر اساس NAV تعیین می شود و سرمایه گذاران با این قیمت، می توانند واحدهای سرمایه گذاری را خریداری کنند اما قیمت صندوقهای بورســی در بازار ســهام تحت تأثیرعرضه و تقاضا تعیین می شود و این قیمت می تواند متفاوت با NAV سبد اوراق بهادار موجود در صندوق باشــد. کلیه سرمایهگذارانی که در طول یک روز معین، ســفارش خرید یا ابطال سهام واحدهای سرمایه گذاری مشترک تسلیم کنند، به ازای هر سهم واحد ســرمایه گذاری، مبلغ برابــر و معادل NAV هر ســهم را پرداخت یا دریافت میکنند، در صورتی که در مورد صندوق بورســی، ممکن است مبلغ دریافتی یا پرداختی دو نفر به ازای یک سهم در یک روز معین اما ساعات مختلف، با یکدیگر برابر نباشد. با توجه به مطالب عنوان شده و با عنایت به گسترش روزافزون گســتره فعالیت ایــن صندوقها از جمله تاســیس و راه اندازی صندوق های زمین و ساختمان در آینده ای نزدیک، در شــماره های بعدی نشریه در خصوص صندوقهای سرمای هگذاری مشترک مطالب بیشتری ارائه خواهد شد.