هوشمندی رقابتی
گرچه هوشـــمندی رقابتـــی با فرهنگ ســـازمانی بســـیاری از شـــرکتهای بزرگ امروزی، یکپارچه شده اســـت امـــا موضـــوع جدیـــدی نیســـت و چندیـــن قـــرن پیـــش درایالتهـــای آلمان بـــه منافـــع حاصـــل از آن پی بردنـــد. در حالـــت کلـــی میتـــوان گفـــت رهیافـــت هوشـــمندی رقابتی در اغلـــب ســـازمانهای بـــزرگ نهادینه شده اســـت .
ارایه درگاه پرداخت ePayBank.ir با همکاری بانکهای خصوصی و دولتی کشور برای سازمانهای خصوصی و دولتی و اشخاص حقیقی یا حقوقی ایرانی
در صورتیکه میخواهید نسبت به رقبای خویش مزیت رقابتی داشته باشید میتوانید از هوش رقابتی خویش برای درج آگهی محصولات خویش در MyCityAd.ir استفاده کنید تا فروشتان را افزایش دهید.
هوش رقابتـــی مجموعـــه توصیه های عملیاتـــی و منتـــج از یـــک فرآینـــد سیســـتماتیک، شـــامل برنامـــه ریزی، جمع آوری، تحلیل و انتشـــار اطلاعات محیـــط خارجـــی بـــرای قـــراردادن ســـازمان در وضعیت رقابتی بر اساس فرصتهـــای توســـعهای پیـــش روی آن اســـت که بـــا به کارگیـــری هوش رقابتـــی، مدیران اجرایی هر ســـازمانی بـــا درک بهتر رقبـــا و محیط پر چالش رقابـــت میتوانند با تکیه بـــر ابزارها و تکنیکهای خاص نســـبت به انتخاب راهبرد مناســـب اقـــدام و همواره یکگام از رقبا جلوتر باشـــند.
درایـــن مقالـــه کوشش شـــده اهمیت هوشـــمندی رقابتی در تجارت امروزه جهانـــی ریشـــه تاریخی هوشـــمندی رقابتـــی و تعریـــف آن از دیـــدگاه نویســـندگان مختلـــف بررســـی و در ادامـــه فرآینـــد هوش رقابتی تشـــریح شود .
مقدمه :
هوشـــمندی رقابتی در ســـالهای اخیر علاقه بســـیاری از افراد و ســـازمانها را بـــه خود جلـــب نموده اســـت،این علاقه منـــدی تـــا حـــدودی بـــا افزایـــش دسترســـی بـــه اطلاعات و گســـترش فزاینـــده حیطـــه داده هـــا تقو یت شده ا ســـت .
هوشـــمندی رقابتـــی به عنـــوان یک ابـــزار مدیریتاســـتراتژیک و یکـــی از ســـریع تریـــن زمینه هـــای رشـــد کســـب و کار دنیا، به شـــمار میرود. همچنیـــن هوشـــمندی رقابتـــی، یکی از تکنیکهـــای مهم درایجـــاد مزیت رقابتی اســـت (Davis, ۲۰۰۴).
در دنیای امروز کســـب هوشـــمندی رقابتـــی یکـــی از الزامـــات غیرقابل انـــکار برای اغلب ســـازمان هاســـت تـــا بتواننـــد از طریق کســـب و تجزیه و تحلیـــل اطلاعات بـــر قابلیتهای خـــود بیفزاینـــد. آینده با بـــه خدمت گرفتن هوشـــمندی رقابتی بسیار نوید بخش اســـت و بدون شـــک موسسات بـــرای ادامه حیـــات در محیطی که هر روز بـــا چالشهـــای بیشـــتری مواجه خواهدبـــود با تکیـــه بـــر قابلیتهای هوشـــمندی رقابتـــی احســـاس امنیت بیشـــتری خواهند کرد.
هوش رقابتی ســـعی دارد فعالیتهای مســـتقیم و غیرمســـتقیم را کـــه رقبای ســـازمان در زمینههـــای گوناگـــون انجـــام میدهند به نوعـــی ردیابی کند. فعالیتهـــای عمومی ســـازمان رقیب، توســـعه کســـب و کار، اســـتراتژی و تاکتیک‌هـــای موجود در بخشـــهای مختلـــف یـــا فعالیتهـــای جدیـــد، نفـــوذ در بـــازار، ثبـــت اختراعـــات، فعالیتهـــای تحقیقاتـــی و امثـــال آن از جملـــه مـــواردی هســـتند کـــه هـــوش رقابتـــی ســـعی در ردگیری آنـــان دارد. هـــوش رقابتی بـــه مثابه راداری اســـت که فرصتهـــای جدید را کســـب کرده؛ بدینســـان ســـازمان را قـــادر میســـازد محیـــط خـــود را مشـــاهده کند. مهم اســـت کـــه بدانیم رهبـــران دنیای کســـب و کار از کنار داده هـــا و اطلاعات حیاتـــی مهمی که ممکن اســـت مهم بـــه نظر نرســـد، به ســـادگی عبـــور نمیکنند.
تاریخچه
هوشـــمندی رقابتی مفهـــوم جدیدی نیست. شـــرکتها همیشه ســـعی داشته انـــد بداننـــد کـــه رقبـــای آنهـــا چه میکنند.ایـــن مفهـــوم از دهـــه ۱۹۸۰جای خـــود را در محافـــل آکادمیک باز کـــرد. برخی از نویســـندگان ادعا کرده انـــد «مایـــکل پورتـــر» محقـــق معـــروف مدیریتاســـتراتژیک، بـــا معرفـــی نیروهـــای پنج گانـــه رقابتی واســـتراتژیهای ژنریـــک، مفهـــوم هوشـــمندی رقابتی را خلق کرده است ۱۹۸۰. پورتـــر درایجـــاد انجمـــن متخصصان هوشمندســـازی رقابتی در ســـال ۱۹۸۶ پیشـــگام بوده و نخستین شـــماره مجلـــه هوشـــمندی رقابتی را در ســـال ۱۹۹۰ منتشـــر ساخته اســـت. بعضی کشـــورها، نظیر فرانســـه، ژاپن،ســـوئد و ایالات متحده دراســـتفاده از سیســـتمهای هوشـــمند رقابتـــی پیشـــرفتهای قابل مالحظهای داشـــته انـــد. دراین کشـــورها، هوشـــمندی رقابتـــی جایگاه خـــود را بـــه عنوان یـــک عامل مهـــم در کســـب مزیت رقابتـــی پیدا کرده اســـت. بطور کلی میتوان گفـــت رهیافت هوشـــمندی رقابتـــی از مفاهیـــم دیگـــری کـــه بـــه تازگـــی توســـعه یافتـــه اند،مانند مدیریـــت دانـــش، بهـــره بـــرداری میکند.ایـــن مفاهیـــم در اغلـــب بنگاههـــای بزرگ نهادینه شده اســـت.
تعریف هوش رقابتی
هـــوش رقابتـــی هنـــر جمـــع آوری، پـــردازش و ذخیره ســـازی اطلاعات اســـت تا بتوان آن را در اختیار تمامی افـــراد در همه ســـطوح ســـازمان قرار داد. بدینســـان افـــراد میتوانند آینده ســـازمان را شـــکل دهنـــد و آن را در مقابـــل ســـاختارهای رقابتـــی موجود محافظت کننـــد. هـــوش رقابتی باید جنبه قانونی داشته باشـــد و با مختصات اخلاقی ســـازمان متناظرباشـــد. انتقال دانـــش از محیط به ســـازمان بـــر پایه قواعـــد ســـاختاری را هـــوش رقابتی گویند. بـــه عبارتـــی هـــوش رقابتی هم یـــک محصول اســـت و هم یک فرآیند. محصول به معنـــای اطلاعات قابل استفاده ای اســـت که بتـــوان از آن بـــرای انجام فعالیتهـــای خاصی بهره گرفـــت. فرآینـــد هـــم در برگیرنده شـــیوههای منظم جمـــع آوری، تحلیل و ارزیابـــی آن اطلاعات اســـت. هوش رقابتـــی همـــان فراینـــد نظـــارت بر محیط رقابتی اســـت. گرچـــه اطلاعات، محـــور اصلی در مفهوم هـــوش رقابتیاســـت ولی این مفهـــوم بســـیار فراتـــر از جمعآوری اطلاعات اســـت. “فالد” معتقداســـت هوشمندی ســـازمان تنها خروجیهای پایگاههـــای داده و گزارشهـــای حجیم نیســـت. باید گفـــت نمیتوان هـــوش رقابتی را جاسوســـی یا دزدی اطلاعات نامیـــد. “کاهانـــر” براین نکتـــه تاکید کـــه باید بیـــن اطلاعات و هوش تفاوت قایل شـــد ؛ اطلاعات متناظر با واقعیت اســـت. اعداد، آمار، داده هـــای طبقـــه بندی شـــده درباره مصـــادق گوناگون اطلاعات هســـتند. هـــوش دراین مفهوم اطلاعاتی است که تحلیل شده اســـت. هـــوش رقابتی مابیـــن اطلاعات و هوشـــمندی تمایز قایل میشـــود. مدیران بـــرای فرآیند تصمیم گیری به هـــوش و نه اطلاعات نیازمند هســـتند. “آچارد” معتقد است کـــه مدیـــران فرآیند هـــوش رقابتی بایـــد از طریـــق چرخـــه اطلاعات، داده هـــا را غنا بخشـــند و اطلاعات را به هوش قابل کشـــف تبدیـــل کنند. بدینســـان میتوان از هـــوش حاصل، در فرآینـــد تصمیـــم گیری اســـتفاده کـــرد. ارزش افزایـــی بـــه اطلاعات و توانمنـــدی انتقال از جملـــه بدیع ترین فعالیتهـــای هوش به حســـاب میآید. در گذشـــته جمع آوری هوش رقابتی فعالیـــت گـــران قیمتی بـــود که فقط شـــرکتهای بـــزرگ میتوانســـتند ان را تهیـــه کننـــد. هـــوش رقابتی یا IC بـــر رویاینترنـــت به طـــور قابل ملاحظه های ارزان تر میباشـــد و حتی برای کوچکترین کســـب و کارها نیز در دسترس اســـت. هـــوش رقابتی در مـــورد یادگیری، آموختـــن از رقابت، میباشـــد و ارتباطی با ســـرقت ایده ها ندارد )هـــر کـــس میتوانـــد انها را کپـــی رایت کند(.ایـــن غیـــر اخلاقی نیســـت ؛ بلکـــه هوشمندانه اســـت. کلید هـــوش رقابتیاســـتفاده موثر از موتورهای جســـتجو و کتابهای راهنما میباشـــد. هوشـــمندی رقابتـــی کـــه مـــورد نیاز یک سیســـتم مدون اســـت بـــا تاکیـــد بـــر جمـــع آوری هدفمند اطلاعات رقابتی، زمینه ســـاز تصمیم گیریهـــای راهبـــردی نیـــز میباشـــد دریافـــت اطلاعات از محیـــط بیرونی کســـب و کار، بـــر موقعیـــت رقابتی شـــرکت تاثیرگذاربـــوده وایـــن در حالی اســـت کـــه حـــدود ۹۰ درصد اطلاعاتـــی را که یک شـــرکت برای تصمیمهـــای حیاتی خـــود نیازمند آن اســـت، میتواند از راه هوشمندسازی رقابتی کســـب کند.
حوزه هوش رقابتی
“دشـــامیز” و”نایای” ســـه نوع هوش رقابتـــی را شناســـایی کرده اند :
1- هـــوش بـــازار : ســـعی دارد نیازمندیهـــای جـــاری و آتـــی مشـــتریان، فرصتهـــای جدیـــد و خلاقانه موجود در تقســـیم بـــازار و تغییـــرات عمـــدهای را نمایان کند که در فرآیندهـــای بازاریابی و توزیع رخ میدهـــد.
2- هـــوش رقبـــا : تکاملاســـتراتژی رقابتی را با مشـــاهده تغییرات ساختار رقبـــا، جایگزینی محصولات جدید و تـــازه وارد بـــه صنعـــت، بازنمایی می کند .
3- هـــوش تکنولوژیک : بااســـتفاده از فرآینـــد هزینـــه “فایـــده” ، تکنولوژیهـــای موجـــود و جدید را ارزیابـــی و وقفه هـــای تکنولوژیکی آتـــی را پیـــش بینـــی میکند. نویســـندگان عـــاوه بر مـــوارد فوق، هوش اســـتراتژیک و اجتماعی را نیز به انواع هـــوش رقابتی اضافـــه میکنند. هوش اســـتراتژیک و اجتماعی شامل قوانیـــن، مالیات و امور مالی، گســـتره اقتصـــادی و سیاســـی و مقـــوالت منابـــع انســـانی میشـــود.این هوش رفتارهـــای اجتماعـــی را مشـــاهده و تحلیـــل میکنـــد. باید گفـــت چهار هوش یادشـــده با هم مرتبط هســـتند.
فرآیند هوش رقابتی
بـــا تلفیـــق دیدگاههـــای محققـــان مختلـــف، فرآینـــد هـــوش رقابتـــی را تشـــریح خواهیـــم کـــرد، گرچه ممکن اســـت هرکـــدام برجنبه هـــای خاصـــی متمرکز شـــده باشـــند.
” بیـــل گیتـــس” معتقداســـت کـــه اطلاعات، کلیـــدی تریـــن عامل در خلـــق تمایـــز رقابتی اســـت. چگونه اطلاعات جمـــع آوری، مدیریـــت واســـتفاده میشـــوند. هـــوش رقابتی بـــا تکنولـــوژی حمایـــت میشـــود و قـــوام میگیـــرد. بـــا آنکـــه برخی ســـازمانها ســـرمایه گـــذاری عظیمی در تکنولـــوژی اطلاعات کردهانـــد نتوانســـته اند به نتایج مورد نظرشـــان نایل شـــوند.
“فالد” معتقداســـت که هـــوش رقابتی باید بر مبنای فرهنگ ســـازمان ساخته شـــود. سیســـتمهای هوش »بـــا وجود برنامه هـــای کاربـــردی کامپیوتـــری که این مفهـــوم هوش رقابتـــی به آن عینیـــت میبخشـــد« بســـیار قایـــم به فرآیندهای انسانی هســـتند. “گاهانر”میگوید که هـــوش رقابتی فرآیندی یکپارچه اســـت. او معتقداســـت که فرآیند هوش رقابتـــی از چهار مرحله تشکیل شدهاســـت : طـــرح ریـــزی و هدایـــت، جمـــع آوری داده، تحلیل و ا نتشا ر .
ویژگیهـــای پنجگانـــه هوش رقابتی
هـــوش رقابتـــی قایـــل بـــه تحلیـــل گرانی اســـت که ذکاوتشـــان از یک دیـــده بـــان )کـــه مترصـــد عکس العمل اســـت ( تا یک شـــکارچی )که میداند بـــه دنبال چه چیزی اســـت تا اقدام کند ( گســـترش پیـــدا میکند. گافینت شـــمای، هـــوش رقابتی را در قالب یک‌اســـتعاره جالب بـــه تصویر میکشـــد: »ســـازمان هماننـــد یـــکناوگان جنگیاســـت وکشـــتیها در یـــک آرایش نظامـــی در کنـــار هم قـــرار میگیرنـــد و با نظـــم خاص در مســـیر دریایی مقرر به ســـوی بندرگاه (هدف ســـازمان) حرکـــت میکنند. کشـــتیها بایـــد مراقـــب صخره ها یا کوههـــای یخـــی باشـــند کـــه در مه پنهان هســـتند. نورها و علایم اشـــتباه یـــا رخدادهـــای نابهنـــگام میتوانند موجبـــات گمراهی را فراهـــم آورند که باید از آنها اجتناب شـــود. ناوگان نیازمنـــد تجهیزات دریانوردی بســـیار دقیـــق و مطمئن اســـت. هرکشـــتی دیـــده بانـــی دارد کـــه از عرشـــه، اطلاعات مفیـــد و بـــه موقـــع را به ســـایر ملوانان ارســـال میکند. او باید منطقـــه مســـاعد را برای پیاده ســـازی نیروهای جنگی معینکنـــد. ماموریت دیده بانانی اســـت کـــه اطلاعات را از خارج کشـــتی جمعآوری کرده و تـــدارک ببیند.
پنج ویژگـــی هوش رقابتی به شـــرح ذیل میباشـــد :
1- مبـــارزه طلبـــی : حالـــت تهاجمی درایـــن ویژگی کامال مشهود اســـت. تحلیلگـــر هـــوش، در مدیریت کردن فرآینـــد بســـیار اثرگذاربـــوده و بـــه صـــورت کامـــا پیوســـته هماننـــد یـــک دیـــده بـــان در جســـتجوی فرصتها ســـت .
2- تهاجمـــی :ایـــن خصیصـــه نیـــز زمینه هـــای اثرگـــذاری را در خـــود داراســـت. تحلیلگـــر هـــوش، غالبـــا ســـاختارهایی از متخصصـــان هوش را در امـــور نظامـــی در خـــود دارند.
3- فعـــال : تحلیلگـــر هـــوش دایمـــا بـــه دنبـــال اطلاعات اســـتراتژیک در لابه لای منابع اطلاعاتی عادی اســـت، امـــا بایـــد گفت کـــه سیســـتمهای اطلاعاتی شرکت، ســـاختار نیافته اند.
4- انفعالـــی : مدیر هـــوش تنها زمانی عکس العمل نشـــان میدهـــد که رقبا نسبت به شـــرکت واقعا حالت تهاجمی و خصمانـــهای از خـــود نشـــان دهند.
5- در خواب رفتـــگان : تیم مدیریتی شـــرکت تمایلی بـــه فرآینـــد هوش رقابتـــی یـــا مدیریـــت دانـــش از خـــود نشـــان نمیدهـــد و از رقابت نمی هراســـند. بایـــد گفـــت حالـــت تحلیلگـــر هـــوش از یـــک متخصص در خاصیـــت مبارزه طلبـــی به یک آماتـــور تـــازه کار تغییـــر میکند.
مزایای هوش رقابتی
مزایـــای هـــوش رقابتـــی به ســـختی قابل ســـنجش هســـتند. میتوان گفت هـــوش رقابتـــی به ســـرعت اطلاعات همســـان را شناســـایی کرده و کمک شـــایانی به گزینه هـــای تکنولوژی میکند و نیز شـــانس ثبـــت اختراعات را افزایـــش میدهد. نظـــارت جامعی بر منابـــع علمی و فنی ســـازمان فراهم میآورد و آنهـــا را با منابـــع علمی و فنی ســـازمان فراهم مـــیآورد و آنها را بـــا منابـــع رقبـــا مقایســـه میکند. تهدیـــدات و فرصتهـــای بـــازار را شناســـایی کـــرده واســـتراتژیهای پیـــروزی را در محیطهای ناشـــناخته طراحـــی میکند.
بـــرای دســـتیابی بـــه هـــوش رقابتی ضروریاســـت کـــه دادههای جمع آوری شـــده در طـــی مراحـــل مختلفـــی به اطلاعات قابل اســـتفاده ای تبدیل شـــوند تـــا بتـــوان از آنهـــا در تصمیم گیـــری بهـــره گرفـــت. از این رو در چنیـــن فرآینـــدی برخورداری از قابلیتهـــای تحلیلـــی نقش بســـیار مهمی در دســـتیابی به هـــوش رقابتی دارد. مهمتریـــن قابلیتهـــای تحلیلی عبارتنـــد از: تحلیـــل نقـــاط قوت و نقـــاط ضعـــف، تحلیـــل گزارشها و اخبار مالـــی، تحلیل صنعـــت، تحلیل فنـــاوری، تحلیـــل ادغام و اکتســـاب، تحلیل مســـایل حقوقـــی، محکزنی، مهندســـی معکـــوس و غیره اســـت.
نتیجه گیری از دیدگاه درگاه پرداخت ePayBank.ir
هوشـــمندی رقابتـــی به عنـــوان یک ابـــزار مدیریت اســـتراتژیک و یکی از ســـریع ترین زمینه های رشـــد کسب و کار دنیا، به شـــمار مـــی رود. همچنین هوشـــمندی رقابتی، یکی از تکنیکهای مهم در ایجاد مزیت رقابتی اســـت که همچنان مورد توجه ســـازمان هاست. هیچ گاه نباید از روشهای نادرســـت و خلاف اصول اخلاقی مانند رشـــوه، گوش کـــردن بـــه مکالمـــات تلفنی و دزدیهـــای اطلاعات رایانـــه ای برای جمع آوری اطلاعات اســـتفاده شـــود.
هوشـــمندی رقابتـــی یـــک فراینـــد قانونی اســـت و بر جاسوســـی تجاری و یـــا تحقیقـــات مخفیانـــه دلالت نـــدارد، بلکه از اطلاعات عمومی در دســـترس، مثل اطلاعات موجود در اینترنـــت برای یافتن اطلاعات رقبا و بازاراســـتفاده میکنـــد.
اگر چـــه تصمیـــم گیران ســـازمان، اســـتفاده کننـــدگان اصلی سیســـتم هوشـــمند رقابتی میباشـــند، اما تفکر جمـــع آوری اطلاعات بایـــد در ذهن هـــر فردی باشـــد. ایجـــاد آگاهی در ســـازمان نیز یک فعالیت پیوستهاست و در ایـــن مســـیر بایـــد از روشـــهای تشـــویقی و اعطای پاداش به شـــرکت کنندگان اســـتفاده کرد.
